Өлөөн Дьэлиҥдэтигэр 30-с сыллардаахха буолан ааспыт оччотооҕу ыарахан кэмнэри көрдөрөр “Победить или умереть” диэн уус-уран киинэ усталлар. Улуус дьаһалтата, олохтоох Аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар ассоциациялара граҥҥа киирсэн, Александр Лукин режиссердаах алта киһилээх бөлөх үлэлии сылдьар.
Өлөөҥҥө удьуор эмчиттэр сыдьааннара нуучча кыыһа Капиталина Облезова Дьэлиҥдэҕэ ис тиибиттэн ыарыһахтары эмтээбитин туһунан уус-уран киинэ усталлар. Дьиҥ олоххо буолбут түбэлтэҕэ быраас бүтэһик эмин кыра кыысчааҥҥа биэрээт, бэйэтэ сырдык тыына быстыбыт.
Айар бөлөх Өлөөҥҥө төрдүс кэлиитэ буолла. Бу күннэргэ маассабай сыанаҕа үс күн устатыгар 200 кэриҥэ киһи уһулунна. “Дылкэн”, “Алакуо” этническэй, “Орончикан” народнай үҥкүү ансаамбыллара төһүү күүс буоллулар. Олохтоохтор Испиэскэ хайаҕа өбүгэлэрбит олохторун укулаатын көрдөрөргө кыттыспыт дьоллоох дьоммут дииллэр. Билигин эдэркээн кыыстаах уолу холбуур сыа түгэнин уста сылдьаллар. Ураһа иһигэр эбэҥкилии сиэринэн остуолга өбүгэ аһа-үөлэ хото ууруллубут. Сарыы таҥастаах мааны ыалдьыттар ыраахтан-чугастан эҕэрдэлии кэлбиттэр.
Василий Егорович Васильев-Харысхал, суруйааччы, киинэ сценариһа:
— Былыргы өбүгэ аһа-үөлэ, таҥаһа-саба, сэбэ-сэбиргэлэ уруу сиэригэр-туомугар ырылыччы көстөр диэммит сыаланыы түгэннэрин уһуллубут. Эмчит көмөлөһөөччүтэ Христофор уолбутугар киһи бөҕөнү сыымайдаан баран, мантан Владислав Семеновы буллубут. Аны Дьокуускайга балыыһа буолуохтаах икки павильоны, икки ураһаны туттара сылдьабыт. Кыыспыт ийэтин кытта атаарсыытын Уссурийскайга былыргы паровоз баар сиригэр устуохпут. Саҥа дьыл кэнниттэн манна кэлэн бүтэһик эпизодтары оҥоруохпут. Оттон кулун тутартан саҕалаан үс-түөрт ый курдук таҥыахпыт. Киинэ 2 чаас 40 мүнүүтэлээх буолара сабаҕаланар. Премьераны эһиил баччаларга бастаан Өлөөҥҥө көрдөрөн баран биирдэ киэҥ эйгэҕэ таһаарыахпыт.
Александр Лукин, киинэ режиссера:
—Былаһааккаҕа олохтоохтор ураһалары түргэн үлүгэрдик туппуттарын көрөн операторбыт Гаврил Старостин олус сөхтө. Суруктаах хайаҕа бара сылдьан эбэҥкилэр култууралара сайыннын, киинэбит этэҥҥэ уһулуннун диэн Үрдүк айыылартан көрдөспүппүт. Билигин сыаланыы түгэннэрин устабыт. Кийиит кыыһы Марина, уолу Христофор Христофоровтар оонньуохтара. Кыыс төрөппүттэринэн Надежда, Куонаан Колодезниковтар, уол дьонунан Евдокия, Иван Атаковтар буолуохтара. Бастакы көстүүгэ артыыстарбытын кытта үлэлэһиэхпит, иккискэ маассабай сыананы күтүөт, кийиит кыыс өттүлэрэ диэн арааран оонньуохпут.
Анастасия Короленко, сүрүн оруолу толорооччу:
— Капиталина Облезова туһунан информация суоҕун кэриэтэ. Онон кинини мин норуот нөҥүө булабын. Хас эпизод аайы бэйэбэр саҥаны арыйан иһэр курдукпун. Дойдутун, төрөппүттэрин төһө да аҕыннар, айылҕа дьонун үтүө сыһыаныттан майгыта уларыйан, өйө-санаата чопчуланан, ыарахаттары тулуйдаҕа диэн сабаҕалыыбын.
Бэйэм туспунан эттэххэ, Дьокуускайтан төрүттээхпин, АГИКИ 3-с кууруһун устудьуонабын. Идэбинэн тыйаатырга оонньуубун, киинэҕэ уһуллабын. Өлөөннөр олус эйэҕэстэр, маассабай сыана оруолларыгар кыһамньылаах, тулуурдаах эбиттэр. Долгуйаллара наһаа үчүгэй! Олохтоохторго билиҥҥи курдук дьиҥ бэйэлэринэн хаалалларыгар баҕарабын.
Надежда Николаева, оройуон культураҕа, духуобунай сайдыыга управлениетын начальнига:
-Урукку кэмнэргэ улуус дьаһалтатыгар буолбут көрсүһүүгэ кыраайы үөрэтээччи Мария Анисимова кэпсээбит түбэлтэтин эдэр суруналыыс Василий Васильев-Харысхал үйэтин-сааһын тухары илдьэ сылдьан баран, билигин ытык сааһыгар кэлэн киинэҕэ сценарий суруйан үлэлэһэ сылдьарыттан олус астынабын. Киинэ уһуллуутугар элбэх киһи күүс-көмө буолбута махталлаах уонна хайҕаллаах.
Святослав Константинов, Кирбэй олохтооҕо:
—Киинэҕэ оонньуур олус интэриэһинэй эбит. Урут ийэм Ульяна Дмитриевна тикпит сарыы таҥастара бааллар, харыстаан илдьэ сылдьабыт. Дьиҥнээх табаһыт олоҕун, бултуулларын, балыктыылларын уһулаллара буоллар, өссө үчүгэй буолуо этэ.
Георгий Степанович Уодай, Кирбэй олохтооҕо:
-Мин ойуун оруолун толордум. Эмчит кыыс дьоммун үтүөрдүбүтүгэр махтанан киис бэлэхтээтим. Артыыстыыр ыарахан курдук көрдүм. Хараххын хамсатыа суохтааххын, этэллэрин лоп курдук толорон иһиэхтээххин. Бу уһуллубутум үйэлэр тухары хаалар диэн сүргэм көтөҕүллэр.
Ааптар: Гуннара Ороһуунускайа